هادی چپردار

ماجرای فروغ و خانه سیاه است و گلستان هم از آن جنجال ها و هوچی گری های الکی این سال ها بوده . و عجیب است موضوعی تا این حد روشن، به این حد دست آویز شده برای این همه های و هوی بیهوده .
ماوقع روشن است؛ نسخه ای از فیلم پیدا شده با اندکی تفاوت نسبت به نسخه در دسترس قبلی. عده ای آن را علم می کنند که «نسخه اصلی و سانسور نشده» فیلم را ما یافته ایم، و گلستان وجود نسخه دیگری را به کل نفی می کند و می گوید که فیلم فقط همان یک نسخه است که بود. چون این نسخه به هرحال وجود دارد، لابد این اصرار او به نبود نسخه ای دیگر را می شود به حساب همان انحراف حافظه یا افراط بزرگان گذاشت، به خصوص که این نسخه ظاهراً نزد خانواده گلستان در ایران بوده. بعد کلی جنجال، یکCD تصویری نیز منتشر می شود که در آن، نسخه قبلی فیلم با کیفیت بد و نسخه تازه یافته با کیفیت عالی گنجانده شده. اول نسخه قبلی نوشته اند « نسخه تغییر یافته»، و روی نسخه اخیر Caption بزرگی گذاشته اند که: « خانه سیاه است، نسخه اصل»!
جالب است که حالا باید برای کسان مختلفی که سابقه سینمایی دارند، توضیح داد که هر نسخه ای که چند نما یا چند جمله بیشتر داشته باشد، « نسخه اصل» محسوب نمی شود! با این منطق Rough Cut همه فیلم ها را می شود نسخه اصلی آن ها دانست! در آرشیو استودیوهای هالیوود اگر بگردی، از هر فیلمی شاید نسخه دیگری پیدا کنی که به هر دلیل با نسخه پخش شده فرق دارد؛ مثلاً نسخه Premier فیلم است و پس از نمایش آزمایشی، براساس واکنش تماشاگران تغییراتی کرده. البته در سال های اخیر گاهی نیز استودیوها نسخه دیگری از فیلم ها را برای فروش و بازار منتشر می کنند با عنوان Director's Cut؛ یعنی کارگردان این تدوین مورد نظرش بوده و استودیو نگذاشته؛ حالا هم لابد از سر علایق هنری و نه برای فروش، استودیو این نسخه کارگردان را پخش می کند. به هر حال حتی اگر تدوین مورد نظر کارگردان چیز دیگری باشد- که در مورد فروغ اصلاً نمی شود گفت این نسخه اخیر بوده- این حق طبیعی و قانونی تهیه کننده است که نسخه فیلم را او تعیین کند. آیا کسی جرات دارد با یک تهیه کننده خارجی چنین رفتاری بکند و بگوید:« من می گویم نسخه مورد نظر تو جعلی و سانسور شده است»؟ حالا این یکی کار که فیلم مردم را با اجازه خودمان با همین عنوان «تغییر یافته» تکثیر کنیم که دیگر وضعش معلوم است. گلستان هم متاسفانه از این حق طبیعی خود بد دفاع می کند و اصلاً وجود چنین نسخه ای را نفی می کند.
به هر حال جهل است اگر فکر کنیم که فیلم هر چه پرحرف تر بهتر. بله، جمله های اضافی این نسخه مکشوف از انبار زیباست، اما سواد هنر می گوید که هر چیز زیبایی را اگر به یک کل زیبا اضافه کنیم، لزوماً آن کل زیباتر نمی شود، و در مورد اخیر چنین است؛ لااقل به زعم من و چند دوست منتقد جدی دور و بر. این بخش های اضافه فیلم را سنگین کرده است. قضیه روشن می نماید: فروغ آن قدر سلیقه هنری داشته که بر خلاف کارگردان- تدوین گرانی که دل شان نمی آید صحنه های اضافی را کوتاه کنند، این ها را از فیلم درآوَرَد.

ماهنامه هفت- آذر 1384