برنامه‌سازی آسان!
ناصر صفاریان
بعید به نظر می‌رسد هیچ كشوری از نظر تعداد مناسبت‌های مذهبی به پای ایران برسد. تعداد قابل توجه اعیاد و روزهای سوگواری كه درصد بالایی از آن‌ها جزء تعطیلات رسمی كشور محسوب می‌شوند، سبب شده تا در كنار گروه‌های سازنده برنامه‌های صدا و سیما، گروهی هم به نام «گروه مناسبت‌های ویژه» تشكیل شود.
برنامه های «مناسبت‌های ویژه» برخلاف عنوان «ویژه»ای كه با خود یدك می‌كشند، از نظر جذابیت چیزی برای گفتن ندارند. در حقیقت، این برنامه‌ها به حدی خنثی و بی‌خاصیت هستند كه به نظر می‌رسد فقط برای پر كردن جای خالی برنامه‌های عادی كه در مناسبت‌های خاص كنار گذاشته می‌شود، در نظر گرفته شده و كاربرد دیگری ندارد. علاوه بر تولیدات این گروه، در روزهای خاص مذهبی، تمامی برنامه‌ها تحت‌الشعاع مناسبت مزبور قرار می‌گیرد و همه چیز، با مهر «ویژه» به روی آنتن فرستاده می‌شود. در كنار مجریان ریز و درشت سیما، یك سبد گل گذاشته می‌شود. در گوشه‌ی تصویر، یك نوار سیاه رنگ نصب می‌شود. مجریان موظف می‌شوند لباس مشكی بپوشند. مجریان زن می‌توانند از رنگ‌های شاد استفاده كنند. مجریانی كه ریش ندارند، باید ته ریش داشته باشند. زن‌ها می‌توانند ته آرایشی داشته باشند و خلاصه همه چیز به گونه‌ای برگزار می‌شود كه «ویژه» باشد. اما گذشته از این همه ویژگی ، جذابیت‌ها به شكلی ست كه همه «بینندگان عزیز سیما» برنامه‌های «عادی» را به برنامه‌های «ویژه» ترجیح می‌دهند!
برگزاری مسابقات با مضمون مذهبی، سخنرانی‌های متعدد، كارهای نمایشی بسیار ضعیف و میزگردهای بدون مخاطب، عمده برنامه‌های مخصوص مناسبت‌های مذهبی است. نمایش این ویژه‌برنامه‌ها در حالی صورت می‌گیرد كه بدون هیچ دلیل قابل قبول و از پیش اعلام شده‌ای، برنامه‌های عادی سیما دچار وقفه می‌شود. به طوری كه بر اساس یك سنت چندین ساله، هیچ كدام از فیلم‌ها و سریال‌ها، اعم از ایرانی و خارجی، در این ایام پخش نمی‌شود. در حالی كه اگر بتوان عدم نمایش برنامه‌های شاد و جنگ گونه را در روزهای سوگواری موجه دانست، پخش نشدن فیلم‌ها و سریال‌ها، به ویژه محصولات خارجی را نمی‌توان توجیه كرد. چرا كه در تولیدات غیروطنی، از خواستگاری و بله برون و عروسی و جشن تولدهایی كه به وفور به برنامه‌های وطنی سنجاق می‌شود، خبری نیست و تضادی با فضای روزهای وفات به چشم نمی‌خورد. ضمن این كه تعداد فیلم‌های غم‌انگیز و پرسوز و گداز ایرانی هم كم نیست. فقط كمی حسن سلیقه و مدیریت می‌خواهد كه متأسفانه در «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» كم‌تر به چشم می‌خورد. علاوه بر این، محافظه‌كاری‌های همیشگی تلویزیون مانع می‌شود كه این سازمان در برابر اظهارنظرهای گروه‌ها و جناح‌های مختلف ایستادگی كند و یك نظر و یك رأی را برای خود حجت بداند. به همین خاطر، تلویزیون در این زمینه هم مثل موارد دیگر راهی را انتخاب می‌كند كه از طرف هیچ جایی مورد بازخواست قرار نگیرد.
این سیاست غلط صدا و سیما - كه متأسفانه در مورد سینماها هم اعمال می‌شود و به دلیل این كه هنوز سینما را مغایر با مذهب می‌دانند، سینماها را در ایام سوگواری تعطیل می‌كنند- در درازمدت، بیش از آن چه امروز می‌بینیم، آثار و پیامدهای منفی خود را نشان خواهد داد. چرا كه باید شرایط زمانه را هم -كم و بیش- در نظر داشت و بر اساس آن چه در اطراف مان می‌گذرد تصمیم‌گیری كرد. در شرایطی كه شبكه‌های ماهواره‌ای از كوچكترین روزنه‌های خانه‌ها برای فرستادن امواج برنامه‌های خود استفاده می‌كنند و آنتن‌های بشقابی، كم كم جای آنتن‌های چنگالی شكل را می‌گیرد و نسل جوان بیش از پیش غرق فرهنگ غرب می‌شود، قطع برنامه‌های عادی - كه تازه، آن‌ها هم جذابیت ندارد! - و نمایش برنامه‌های «ویژه»ای كه ذكرش رفت، فقط پر كردن ساعات و پاك كردن صورت مسئله است. پاسخ مسئله، پخش چند سخنرانی به جای سریال محبوب خانواده‌ها و كارتون دلخواه كودكان نیست. زیرا كسی كه تمایلات و علایق مذهبی دارد، در ایام عزاداری پای تلویزیون نمی‌نشیند و وقت خود را در مساجد و تكایا سپری می‌كند و كسی كه در این شرایط هم به دنبال علایق خود است، به سراغ برنامه‌های ماهواره‌ای و نوارهای ویدئویی می‌رود. پس باید برنامه‌های تلویزیون میان این دو گروه - و این دو تفكر- پلی ایجاد كند و برای بیان مسائل مذهبی و ساخت ویژه برنامه‌های ایام سوگواری، جذابیت‌ها و علایق بینندگان را هم در نظر بگیرد تا كسانی كه قرار است مخاطب این برنامه‌ها باشند، به جای «جذب»، «دفع» نشوند. چرا كه تا همین جا هم خیلی‌ها با «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» خداحافظی كرده‌اند و برنامه‌های ماهواره را ترجیح می‌دهند. ضمن این كه خود آقایان مسئول صدا و سیما هم باید فهمیده باشند كه حتی «بینندگان عزیز سیما» كه برنامه‌های وطنی را تماشا می‌كنند هم پس از این همه سال اعمال این سیاست غلط، هنوز نتوانسته‌اند سلایق و علایق خود را با یك سری شعار تطبیق دهند: «روز شهادت حضرت علی، مجری پخش شبكه دوم، اعلام كرد كه مجموعه «پدرسالار» نمایش داده نمی‌شود، و از بینندگانی كه علاوه بر تلفن‌های واحد روابط عمومی، تلفن‌های دیگر سازمان را اشغال كرده بودند تا ببینند سریال مورد علاقه‌شان پخش می‌شود یا نه، درخواست كرد كه دیگر تماس نگیرند!»
روزنامه سلام- 25 بهمن 1374