ناصر صفاریان

مهرماه 1377 جشنوارة فیلم دفاع مقدس در شهر همدان برگزار شد. هر شب در حیاط هتل باباطاهر كه محل اسكان مهمانان جشنواره بود، میزگردی برگزار می‌شد و حاضران دربارة یكی از موضوع‌های مربوط به جشنواره بحث می‌كردند. شب آخر من هم یكی از دعوت‌شدگان به میزگرد بودم. موضوع صحبت هم موضوع همیشگی تفاوت‌های سینمای دفاع مقدس و سینمای جنگ بود و لزوم تفكیك این دو از هم. شب‌های پیش هم بارها این بحث پیش كشیده شده بود و نیمه‌تمام مانده بود. آن شب قرار بود تكلیف كار یك ‌سره شود. به همین دلیل فضای میزگرد خیلی داغ‌تر از شب‌های پیش بود و تماشاگران هم بیش‌تر از هر شب. حتی آن‌هایی كه به اتاق‌های‌شان رفته بودند، داشتند از پنجره میزگرد را دنبال می‌كردند. من و پرویز پرستویی طرفدار عدم تقسیم‌بندی بودیم و دیگران می‌گفتند سینمای دفاع مقدس ما با سینمای جنگ دنیا فرق دارد و باید این دو را تفكیك كرد. وقتی هم بحث را به مقدس بودن دفاع در سینمای جنگ كشورهایی كشاندیم كه مورد هجوم قرار می‌گیرند و پارتیزان‌های زمان جنگ جهانی را مثال زدیم، باز هم راه به جایی نبرد. آخرسر، صحبت‌های آن شب به مسائل عقیدتی كشیده شد و با قیاس با جنگ‌های صدر اسلام و حماسة عاشورا و نهضت 1342 و انقلاب اسلامی 1357، بحث مختومه شد و حرف‌ها باز هم نیمه‌تمام ماند و به سرانجام نرسید.
خدا را شكر، بعدها صحبت این تمایز خیلی پی‌گیری نشد و حتی مسئولان خود جشنواره هم ــ در عمل ــ پذیرفتند كه این خط‌كشی‌ها راه به جایی نمی‌برد و اصل قضیه، محتوای خود فیلم است و ارزش هر اثری نه به نام گروهی كه در آن قرار داده می‌شود، كه در خود اثر است. نمونه‌اش خیل آثاری‌ست كه به اسم سینمای دفاع مقدس تولید شد، اما هیچ نشانی از جنگ هشت‌سالة ما نداشت، و نمونة دیگرش هم مثلاً « دوئل» است كه همة تیر و تفنگ و انفجارهای سینمای جنگ مورد نظر را داشت، ولی آن سینمای جنگ نبود و همان سینمای دفاع مقدس بود.
بازی واژه‌ها در تمام این سال‌ها ادامه پیدا كرد. با میزگرد، با سخنرانی، با مصاحبه، با بیانیه. هر بار هم عنوانی تازه. سینمای ارزشی، سینمای دینی، سینمای معناگرا ... و حالا هم سینمای ملی. هر كدام هم مثل هر چیز نوظهور، مدتی تازگی دارد و بعد جایش را به واژه‌ای تازه و عبارتی جدید می‌دهد. مگر سینمای معناگرا جای سینمای دینی را نگرفت؟ و مگر سینمای دینی جای گزین همان سینمای عرفانی پیشین نشده بود؟ و حالا مگر صحبت سینمای ملی به جای سینمای معناگرا نیست و مسئولان از این جای گزینی حرف نمی‌زنند؟ فكر می‌كنید این دوره چه‌قدر به طول می‌انجامد؟ سینمای خوب، سینمای خوب است ــ هر نامی كه داشته باشد.

ماهنامه فیلم- اسفند 1384