شعر فروغ هنوز نقطه چین دارد

گیسو فغفوری

هفت سال پیش, درست از فردای روزی كه 30 سال از مرگ فروغ گذشت, مجموعه های رنگارنگی از آثار او به بازار آمد, مجموعه هایی كه ممیزی كم حوصلة آن سال ها شعرهایی و سطرهایی از شعرهای آن را تاب نیاورده بود.
دو سه سال بعد با تغییر اندك فضای فرهنگی كشور گمان میرفت خوانندگان شعر فارسی امروز, مجموعه ای از فروغ را داشته باشند, اما باز هم میسر نشد و ممیزی با حوصله تر این سال ها هم سطرهایی از شعرها را تاب نیاورد و هنوز پس از گذشت 37 سال از مرگ فروغ, مجموعه های كامل و بی عیب و نقص از شعرهای او را خوانندگان امروز او در اختیار ندارند.
در چند سال اخیر, خبر ساخت فیلم سه گانه مستندی از ناگفته های زندگی فروغ توسط ناصرصفاریان خبری امیدوار كننده بود. اولین فیلم از این سه گانه با نام «سرد سبز» اخیراً به بازار آمده است.
هنگامی كه به سراغ كارگردان آن ناصرصفاریان رفتیم ترجیح داد فعلاً در این باره سكوت كند و از فشارهایی كه هم اكنون بر اوست سخنی به میان نیاورد.
او گفت تا ده روز دیگر فیلم در بازار معرفی و شناخته شده است و می توان درباره هرچه ناشر و سانسور و ممیزی است بهتر صحبت كرد.
صفاریان فیلم خود را برای اكران عمومی ساخته بود اما مجوز دریافت نكرده و به عرضه آن پس از دو سال دوندگی به صورت CD قناعت كرده هر چند اكنون استقبال از آن بسیار است.
كارگردان « سردسبز» پیش از این در گفت وگویی كه با روزنامه ها و جراید داشت از ممیزی ها و سانسورهای متفاوت اشاره كرده است. در ابتدا كه به دنبال تهیه كننده می گشته است به او گفته اند فقط درباره دو كتاب آخر فروغ صحبت شود و سه اثر نخست او نادیده گرفته شود.
صفاریان پیش تر از حمله گروه فشار, كتك زدن عوامل, از بین بردن بخشی از اثر مسایلی از این قبیل در هنگام تهیه این فیلم سخن گفته است.
او به گفته خودش برای ساخت سه اثر خود, 80 درصد نیرویش را صرف جنگیدن برای ساختن
آن ها به كار برده است.
اخیراً نیز كاستی از شعر و صدای فروغ با نام «تنها صداست كه می ماند» توسط مؤسسه آوای باربد منتشر شده است.
در این كاست شعرهای آیه های زمینی, عروسك كوكی, فتح باغ, تولدی دیگر, ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد و شعری از مهدی اخوان ثالث به نام غزل توسط فروغ فرخ زاد خوانده شده است.
در این مجموعه نیز سطرهایی از شعر فروغ حذف شده است. علیرضا رضایی درباره این كاست میگوید: برخی از این شعرها در یك مصاحبه رادیویی با ایرج گرگین توسط فروغ خوانده شده و برخی از آنها هم اجراهای خانگی است كه كانون پرورش فكری آن را قبل از انقلاب در سالهای 53-52 منتشر كرده است. ما آمده ایم پالایش كردیم و براساس حس و حالی كه شعر فروغ داشت, موسیقی مناسب انتخاب كردیم. دیدیم شعرهای فروغ به موسیقی كمل و پنیگ فلوید خیلی نزدیك هستند و موسیقی شعرها را از آثار این گروه ها گزینش كردیم.
وی درباره ارزش های هنری شعر فروغ میگوید: فكر می كنم اگر آثار فروغ ترجمه شده و در اختیار این گروه های موسیقی قرار بگیرد, خیلی از آن استقبال می شود. من خودم با چند نفر صحبت كردم كه بیایند واین كار را انجام بدهند, همان كاری را كه شاملو با لوركا كرد.
رضایی درباره حذف سطرهایی از شعر فروغ میگوید: شورای شعر معاونت هنری با ادبیات غریبه نبودند كه تا اسم فروغ را بشنوند با آن مخالفت بكنند این دو جمله را خودمان برداشتیم و فكر نمی كنم شعر فروغ با آن آسیبی ببیند.
وی درباره علت حذف این جمله ها میگوید: میخواهم اگر روزی با جناح سنتی تر و مذهبی تر رو به رو شدم, توضیح بدهم كه ما هم به فكر جوانان هستیم و قصدمان آلوده كردن نیست. نباید خیلی تند برویم كه كار خرابتر شود. همین كه نوار صدای فروغ در جمهوری اسلامی منتشر می شود, خودش یك اتفاق است.
رضایی میگوید: این سطرها در نواری كه كانون قبل از انقلاب نیز ارائه كرده حذف شده است: فكر می كنم خودش هم بعدها آن ها را تغییر داده و در دیوان شعر چاپ آلمانش صورت تغییر كرده آن هست.
وی درباره عكس العمل های بعد از انتشار نوار گفت: در مدت كمی از از انتشار این نوار میگذرد, شاید بیش از 100 تلفن داشتیم كه تشویق مان كرده بودند, البته تلفنهای انتقادی هم بود كه مثلاً میگفتند چرا شما به فكر جوان ها نیستید چرا جوانان را آلوده می كنید.
وی می افزاید: یكی از سطرهای حذف شده. تمام «بوسه ها نوازشها می دانستند» است كه در دیوان چاپ آلمان هم به صورت تمام لحظه های سعادت می دانستند اصلاح شده, اما چون در نوار به شكل قبل بود, ما حذف كردیم. ویك سطر هم همان «در فاصله رخوتناك بین دو هم آغوشی» است. من فكر می كنم خیلی بی انصافی است كه به خاطر این دو جلمه شعر فروغ در ممیزی بماند.
رضایی در پاسخ به این سؤال كه چرا بخش هایی حذف شده كه در كتابهایش هست, تأكید می كند: فرق دارد كه مطلبی به صورت مكتوب باشد با به صورت صدا منتشر شود. یك نوجوان 15-14 ساله می تواند با 600 تومان این نوار را تهیه كند, ولی برای خرید دیوان و كتاب های فروغ 4- 5 هزارتومان باید پرداخت كند كه هرگز این كار را نمی كند حتی نام كتاب های فروغ تیراژ نوار حدود 50 هزار نسخه است و همه چیز متفاوت با نشر به صورت مكتوب است. هر چند شاید این شروعی باشد برای كسانی كه می خواهند فروغ را بشناسند و به سراغ او بروند. آن وقت حتی می توانند شعر گناه او را نیز كه بسیار جنجال آمیز بود در خلوت خود بخوانند.
وی در گفت وگویش باز هم تأكید كرد كه با توجه به ضوابط نشر مؤسسه خودمان این دو سطر را حذف كردیم, زیرا نوجوانان 15-14 ساله در جامعه ای مثل جامعه امروز ایران صحبت ها را به شكل واقعی تجربه نكرده است و این مسایل برای او مطرح نیست.
 

سایت زنان ایران