منتقدان سینما وشرایط پیش رو

ناصر صفاریان

منتقد سینما کسی است که درباره یک فیلم سینمایی نقد می نویسد. فیلم سینمایی هم چیزی است که یا روی پرده عریض سینما جان می گیرد یا روی صفحه کوچک تلویزیون . به هر حال منتقد سینما باید ابتدا ببیند و بعد بنویسد. نقد را که نمی شود ند یده نوشت. می شود؟ حالا اگر این منتقد در جایی مثل ایران کنونی زندگی کند که فیلم های سینمای جهان درسالن های سینما – جز به شکل موردی ومحدود وکنترل شده- به نمایش در نمی آید تکلیفش چیست؟ به هر حال هویت وجودی چیزی به نام منتقد سینما از طرف سیستم حکومتی جمهوری اسلامی پذ یرفته شده است- پذیرفته شده است؟- ودر تمام این سال ها در نشریات با موجودی به نام منتقد سینما روبه رو بوده ایم. این موجود هم به هر حال نقد فیلم می نویسد. و به هر حال نقد را هم که نمی شود ند یده نوشت. می شود؟
پس فیلم های خارجی را به صورت وید ئویی می بیند. درست مثل آدم های عادی جامعه کنونی ایران. آدم هایی به صورت هفتگی یا دو هفته یک بار با تعدادی فیلم ( از 20 عنوان تا حدود 200 عنوان ) به محل کار یا سکونت شما مراجعه می کنند و شما می توانید فیلم های روز را همزمان با اکران عمومی آن ها در سینماهای آمریکا اجاره کنید وببینید. سال هاست این پد یده در ایران متداول است ومثل همه چیزهای قاچاق قاچاق فیلم هم کاملا یک مساله عادی است. ومنتقد سینما هم از مشتریان همین پد یده عادی است. چند سال پیش که داشتن و به همراه داشتن فیلم وید ئو ممنوع بود وماموران نشان دار نیروی انتظامی وماموران بی نشان بسیج حق داشتند شما را به جرم داشتن فیلم وید ئو - حتی اگر خانوادگی بود- بازداشت کنند منتقدان سینما این امتیاز را داشتند که با نشان دادن کارت شناسایی دچار چنین مشکلا تی نشوند. ولی حالا که حدود دو سال است داشتن نوار وید ئو در خیابان هم دیگر جرم نیست وضعیت منتقدان به گونه ای شده که در ماه های اخیر می بینیم.
اگر اتهام های نسبت داده شده به نویسندگان سینمایی بازداشت شده در چند ماه گذشته را کنار فهرست منتشر شده احضار های جدید- که بر خلاف تصور از سوی مسئولان قضایی ایران تکذیب نشد- وحرف های در گوشی مربوط به احضار سرد بیران نشریات سینمایی بگذاریم که از سوی خودشان تکذیب می شود آن وقت باید منتظر فضای جدیدی باشیم که مطبوعات سینمایی را در بر خواهد گرفت.
سال 1375 زمانی که عضو موتلفه ای کابینه وقت مهند س مصطفی میر سلیم بر مسند وزارت ارشاد تکیه زده بود معاونت سینمایی به مهند س عزت الله ضرغامی سپرده شد: مردی که از صنایع موشک سازی سپاه به وزارت ارشاد آمد. آن زمان نه زمان شوخی بود ونه زمان ادای آزادی و دموکراسی در آوردن. بدون کوچک ترین رودربایستی مهندس ضرغامی با شمشیر بالای سر سینمای ایران ایستاد. اجازه حضور" باد کنک سفید" را در مراسم اسکار نداد. جلوی برگزاری جشن های سالیانه نشریات سینمایی را گرفت. بخش عمده ای از تولیدات سالیانه سینما را به فیلم های نازل جنگی اختصاص دا د. و فضا را آن قدر تنگ گرفت که جایی برای نفس کشیدن آدم هایی مثل ابراهیم حاتمی کیا هم باقی نماند وحاتمی کیا به این نتیجه رسید که فیلمسازی را رها کند و به مسافر کشی روی آورد. آن زمان مهندس ضرغامی به این فکر افتاد که بارواج فرهنگ غرب مبارزه کند ودم دست ترین کار این بود که به فکر حذف مطالب سینمای جهان از نشریات سینمایی بیفتد. منطق آن روز معاونت سینمایی درست مثل منطق بخشی از قوه قضاییه امروز است که ماجرای مربوط به نویسند گان سینمایی را پی گیری می کند. آن روز گفته شد که این مطالب به استقبال مردم از بازار قاچاق وید ئو دامن می زند. ... اما آن تصمیم هیچ گاه به مرحله جدی عملی نرسید وبه هر حال آن قدر در وجود اطرافیان مهند س ضرغامی- و شاید هم خودش- درایت وجود داشت که چنین دستوری به مرحله اجرا نرسد.
...و کاش حالا هم مسئولان محترم بدون رودربایستی و بدون این همه تعارف و تمجید از سینما و نویسندگان شریف سینمایی رک و راست بگویند که آقا بساط سینمای جهان را از نشریات حذف کنید. این طوری خیال همه راحت می شود. بالاخره باید تکلیف را بدانیم. در چند ماه گذشته " فیلمی" هایی که برای نشریات سینمایی فیلم می آوردند دور این گونه مکان ها را خط کشیده اند ورفته اند. چند روز پیش یکی از دوستان تعریف می کرد که دنبال یک " فیلمی" می گشته و وقتی بالاخره یکی را به او معرفی کرده اند " فیلمی" مورد نظر وقتی فهمیده دوستمان منتقد سینماست گفته دنبال درد سر نمی گردد وبرای هیچ منتقدی فیلم نمی برد.
خب یک نفر تکلیف را مشخص کند. بالاخره منتقد بدبخت سینما حق دارد فیلم ببیند یا نه؟ حق دارد فیلم داشته باشد یا نه؟ حق دارد... اصلا حق دارد منتقد سینما باشد؟

گویانیوز- 1 خرداد 1382