خط زدن خاطره

ناصر صفاریان

یک- سینماگری مشهور، نیمه شب از دنیا می رود. همان صبح اول وقت و بی آن که خبری از علاقه مندان و حتی رسانه ها باشد، دست به کار کفن و دفنش می شوند. نه در تهران و محل سکونت خانواده اش، که در کرج. نه در قطعه هنرمندان بهشت زهرا، و حتی امام زاده طاهر کرج که محل دفن بسیاری از هنرمندان است، که در بی بی سکینه. این سینماگر، هم کارگردانی معروف است وهم بازی گری مشهور. پس ماجرا چیست؟

دو-20 فروردین 1379، روز تشییع و تدفین یک سینماگر، تهران جمعیتی به خود دید که در سال های پس از انقلاب و در رویدادی غیر رسمی و غیر دولتی، بی نظیر بود. گرچه قدیمی ها، جمعیتی فراتر را در سال های دورتر به خاطر مهوش و فروغ دیده بودند. آن روز مردم نمی دانستند شروع مراسم از کجاست و کجا باید بروند. سه مکان متفاوت اعلام شده بود و هر بخش از جمعیت در جایی تجمع کرده بود. عده ای در امجدیه، عده ای در خانه سینما و عده ای مقابل تالار وحدت. و این به جز جمعیتی بود که از صبح به بهشت زهرا رفته بود.

سه- جمعیت 20 فروردین 1379 با تفکیک موقعیت جغرافیایی در کنار هم قرار نگرفت، اما ازدحام آن روز شهر در خاطر همه هست، و قطعه هنرمندان بهشت زهرا هم همیشه نشانی از آن علاقه مندان را بر مزار حفظ کرده است. حالا اگر به ذهن مان خطور کند که ماجرای عجیب امروز و دفن ضرب الاجلی ایرج قادری در نقطه ای پرت، به خاطر درس گرفتن برخی از ماجرای دفن فردین در سال 79است، آیا باید این تصور ذهنی را پس بزنیم یا بپذیریم؟

چهار- هیچ گاه از موافقان حضور دوباره ایرج قادری و دیگر سینما گران مشابه او در سینما نبودم و این را چندین بار نوشتم. نوشته هایی که اتفاقا باعث آشنایی شخصی با ایرج قادری شد. ولی آن نگاه بر آمده از سینما، از جنس سیاست و مخالفت های ایدئولوژیک نبود. حرفم این بود که آن دوره سپری شده و این دوره، هنر جدیدی می طلبد. نوع فیلم سازی قادری در این سال ها هم اتفاقا تایید کننده همین نگاه بود. ولی فارغ از نظر یک منتقد سینما درباره یک فیلم ساز، بحث جایگاه انسانی، امری به کلی متفاوت است. متاسفانه آن چه دراعلام مرگ و در دفن ایرج قادری رخ داد، به هر دلیل باشد و به هر بهانه ای عنوان شود، نشانی از حفظ حقوق شهروندی و رعایت جایگاه آدمی که علاقه مندانی دارد نداشت.

پنج- ایرج قادری بخشی از خاطره ایرانیانی ست که فیلم های او را دیده اند. خاطره جمعی هم بخش جدا نشدنی جامعه است. خاطره جمعی را نمی توان خط زد.

روزنامه اعتماد- 18 اردی بهشت 1391