به همین سادگی

ناصر صفاریان

فیلم را برای این می سازند که نمایش داده شود. فیلم مستند هم خارج از این قائده نیست. ولی از آن جا که این جا خبری از حمایت های فرهنگی کشورهای دارای سینما نیست، مستند سازی که با تکیه به بودجه شخصی و پشت سر گذاشتن هفت خوان مشکلات فیلمش را ساخته، جایی برای نمایش فیلمش ندارد. حداکثر می تواند دل خوش کند به دو سه جشنواره و تماشاگرانی به اندازه دو سه سالن صد نفره. تازه این به شرطی است که فیلمش بتواند از دایره مقررات– اغلب– سلیقه ای اداره نظارت عبور کند و مجوز ارشاد را بگیرد. در غیر این صورت، اندازه اکران، به اندازه قاب تلویزیون خانه و مساحت محل زندگی خواهد بود. چرا که هیچ راهی نیست جز نمایش های چند نفره برای دوستان و آشنایان.

* * *
محل اصلی نمایش فیلم مستند در همه جای دنیا تلویزیون است. ولی در کشور ما درست مثل بی حمایتی وزارت ارشاد از مقوله نمایش مستند، در تلویزیون هم خبری از حمایت نیست. همه چیز محدود به « برنامه » ها و « گزارش » های بی کیفیتی است که توسط « کارمندان » تلویزیون ساخته می شود. از– چند مورد– استثنا که بگذریم، درهای بزرگ سازمان صدا و سیما به روی مستند سازان مستقل بسته است.
حالا هم که مدتی است صاحب « شبکه مستند » شده ایم، حاصل کار چیزی نیست جز تجمع آن چه پیش از این در تک تک کانال ها پخش می شد. مستند هایی درباره حیات وحش، طبیعت، کاسه و بشقاب زیر خاکی و بناهای قدیمی. در واقع، هر چیزی که به جامعه و انسان های جامعه ریط مستقیم نداشته باشد و کسی نتواند از آن خرده بگیرد. نتیجه اش هم عدم استقبال بینندگان است و ادامه داستان فرار تماشاگر از مستند هایی که از تلویزیون ایران پخش می شود.

* * *
بر خلاف نگاه مدیرانی که همه چیز را خنثی برگزار می کنند و طوری رفتار می کنند که کوچک ترین صدایی، منصب شان را تکان ندهد، در آن سوی دنیا آدم های دیگری از این فضای بی حمایت و بی نمایش استفاده می کنند و برای بینندگان علاقه مند ایرانی– که تعدادشان هم کم نیست– فیلم مستند نشان می دهند. شبکه فلان و شبکه بهمان، بخشی از بهترین زمان پخش خود را به نمایش مستند های جذاب و دیدنی ایرانی و خارجی اختصاص می دهند، چون از پتانسیل جذب مخاطب این بخش از سینما آگاهی دارند. مردم این جا هم به تماشا می نشینند.

* * *
می توان دلیل استقبال از برنامه های ماهواره را در شیطنت آن ها و مساله دار بودن برنامه ها جست و جو کرد، ولی واقعیت این است که اگر از سر احتیاط، چند مورد انگشت شمار را استثنا بدانیم و کنار بگذاریم، بخش عمده– و نزدیک به تمام– آثار پخش شده از این شبکه های ماهواره ای، با معیارهای امروز همین جا هم هیچ مشکلی برای پخش ندارند. چه از حیث ممیزی محتوایی و چه از نظر اصلاح های تصویری.

* * *
حالا وقتی می توان– به سادگی– فیلم های روی آنتن آن طرف را به روی آنتن کانال های این طرف فرستاد، چرا چنین تصمیمی گرفته نمی شود؟ این گونه، هم سطح کیفی شبکه مستند و دیگر کانال های تلویزیونی بالا می رود، هم مستند سازان از دادن آثارشان به شبکه های ماهواره ای خودداری می کنند و سیاست قهری فعلی، جای خود را به برخورد تشویقی می دهد و از چهار چوب امنیتی خارج می شود، و از همه مهم تر این که تماشاگران– روز افزون– سینمای مستند، به جای شبکه های ماهواره ای پای تلویزیون خودمان می نشینند.

ماهنامه فیلم- شهریور 1390