پس از دستگیری پنج تن از عوامل حوزه های مرتبط با آثار مستند و سینمایی با اتهاماتی در خصوص همكاری و ارتباط با شبكه بی بی سی فارسی، اسامی این اشخاص به فاصله یك روز از اعلام مخفف، به صورت كامل در سطح رسانه ها منتشر شد، اما اشاره ای به سوابق این اشخاص نشد. از آنجا كه شبكه بی بی سی فارسی طبعاً به دنبال تامین منافع دولت انگلیس است و كارنامه ای منفی در قبال كشورمان داشته و همكاری با شبكه های معاند و بیگانه نیز خلاف قانون كشورمان محسوب می شود، بر آن شدیم تا سابقه و كارنامه این افراد را بررسی كنیم تا ابعاد بیشتری از این پرونده روشن گردد.
به گزارش سرویس فرهنگی، اجتماعی «آینده»؛ در روزهای اخیر همزمان با تغییر آهسته رویه شبكه بی بی سی فارسی كه پیام های خاص خود را به همراه دارد، پنج تن كه بر اساس اعلام وزارت اطلاعات از مرتبطین با عوامل این شبكه معاند انگلیسی بوده و احتمالا از مدتها پیش تحت نظر بوده اند، پس از شناسایی ابعاد فعالیتهایشان به اتهام همكاری با این شبكه دستگیر شدند تا با این اتفاق كه نخستین برخورد جدی با مرتبطین داخلی با این شبكه بود، طبیعتاً هزینه چنین ارتباطاتی افزایش یابد و فعالان داخلی كمتر ریسك چنین روابطی را بپذیرند.
پس از اعلام خبر دستگیری، برخی رسانه های زیرمجموعه صداوسیما نسبت به انتشار اسامی مخفف دستگیرشدگان اقدام كرده و سپس برخی روزنامه ها اسامی كامل این اشخاص را منتشر كردند: ناصر صفاریان، مجتبی میرطهماسب، هادی آفریده، محسن شهرنازدار و كتایون شهابی دستگیرشدگان در ارتباط با بی بی سی بودند كه اتهام اصلی شان همكاری با این "شبكه معاند فارسی زبان متعلق به بریتانیا"ست. این اسامی تمام آنچه از اینها منتشر شده است، را شامل می شود اما حوزه و سوابق كاری این افراد چه بوده است؟ آینده مروری كوتاه بر سوابق این پنج نفر دارد.
ناصر صفاریان: منتقد سینمایی، نویسنده و مستندساز
ناصر صفاریان نایب رئیس انجمن مستند ایران متولد 1354 با تحصیلات كارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی و منتقد سینمایی روزنامه های عمدتاً توقیف شده اصلاح طلب را اكثرا با مستندهای سه گانه ای كه برای فروغ فرخزاد تحت عناوین سرد سبز، اوج موج و جام جان، ساخته، می شناسند. البته اینها به جز پخش نسخه اصلی "خانه سیاه است"، توسط وی می شود كه فیلمی مربوط به جذامیان ایران در پیش از انقلاب به كارگردانی فرخزاد است. مستند «آواز آفتاب» تحت عنوان مروری بر ادبیات داستانی معاصر ایران از مستندهای كمتر دیده شده، صفاریان است.
مستند «وقت خوب مصائب» كه درباره زندگی احمدرضا احمدی شاعر و نویسنده و سینماگر است، با تدوین بهمن كیارستمی فرزند عباس كیارستمی و با حضور چهره های مطرح سینما از جمله رضا كیانیان، داوود رشیدی، ژاله علو، رخشان بنی اعتماد، عزت الله انتظامی، كیارستمی، مسعود كیمیایی و هوشنگ كامكار با تهیه كنندگی مركز توسعه سینمای مستند و تجربی از دیگر آثارش بوده است.
«بانو مرا دریاب» كه بازهم مستندی درباره احمدرضا احمدی اما كوتاه تر از «وقت خوب مصائب» است و فیلم توقیف شده «اتوستاپ» با بازی بهنام تشكر(بازیگر نقش دكتر نیما در ساختمان پزشكان) و میترا حجار به عنوان تنها اثر سینمایی صفاریان كه در حركتی متفاوت فیلمبردار نداشت و روایت سفر یك زن و شوهر بود كه در طول سفر از همدیگر فیلم می گیرند و این فیلمها تدوین شده، دیگر ساخته وی محسوب می شود. مستند «امپراتور و ما» یك نگاه به آكیرا كوروساوا، كارگردان مطرح ژاپنی نیز به تهیه‌كنندگی صفاریان ساخته شده است. وی از طیف روشنفكر و اصلاح طلب است.
آپارات نام برنامه ای در بی بی سی فارسی است كه به پخش فیلمهای مستند می پردازد. پخش «سرد سبز» یكی از سه گانه های صفاریان در برنامه آپارات، شناسایی ارتباط وی با بی بی سی فارسی را كاملاً ساده جلوه می دهد، كما اینكه وقتی «ده نمكی ها» نخستین مستند پگاه آهنگرانی در آپارات بی بی سی پخش شد، طبیعتاً مشخص بود، عوامل این شبكه در این حد كه فیلمش را پخش كرده اند، با آهنگرانی ارتباط داشته اند. ضمن اینكه صفاریان در میزگرد بی بی سی فارسی درباره وضعیت خانه سینما، به صورت تلفنی شركت كرده بود كه این عمل بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران جرم محسوب می شود.
مجتبی میرطهماسب: مستندساز، كارگردان و دستیار كارگردان و صدابرادر
مجتبی میرطهماسب با «این فیلم نیست» ساخته مشتركش با جعفر پناهی مشهور شد. وی كه همچون جعفر پناهی تا پیش از این ممنوع الخروج بود، متولد سال 1350 در كرمان و فارغ التحصیل رشته كارشناسی صنایع دستی در سال 1374 از دانشگاه هنر، سابقه همكاری با خانواده مخملباف (محسن، حنا و سمیرا) را در فیلم های این دو داشته و علاوه بر برنامه ریزی فیلم «سفر قندهار» حنا مخملباف، كارگردان «روزی كه زلزله تهران را لرزاند» با نویسندگی و تهیه كنندگی محسن مخملباف هم بوده كه البته این فیلم علی الظاهر به طور كامل ساخته نشد و البته در «گبه» به حرفه اصلی اش كه صدابرداری بود نیز پرداخت و در «تخته سیاه» سمیرا مخملباف هم دستیار كارگردان بود.
مستند كوتاه «نشان» از مجموعه كودكان سرزمین ایران 16 م.م در سال 1375 ، ساخت هشت قسمت از مجموعه مستند «داستان های هند» در سال 1375 و 1376 به نام های: «پدرم قلمكار بود»، «مینا»، «آب و آئینه»، «كاشی وان یكاد»، «حسنبدو»، «بوی گل محمدی»، «تپه»، «ماهی مسی»، ساخت سه ویدئوكلیپ با موضوعیت دفاع مقدس در سال 1376 به نام های «قصه خرمی شهر»، «مام وطن» و «ستاره ها» از دیگر آثار وی محسوب می شود. اما شاید بهترین اثرش كه در ایران نیز سوای گرایشهای سیاسی مورد توجه قرار گرفت، مستند «بانوی گل سرخ» بود كه مربوط به زنی است كه پیش از انقلاب در كرمان می زیسته و كشاورزان را تشویق به كاشت نوعی گل محمدی مقاوم در برابر بی آبی كرده و در نتیجه پس از مدتی مزرعه های خشخاش تبدیل به مزرعه های گل سرخ شد و محصول در عوض تریاك، گلاب شد.
با توجه به سوابق میرطهماسب، حساسیت بر روی وی طبیعتاً بیشتر بوده و فعالیت هایی كه انجام می داده، بیش از دیگران در معرض طرح اتهام قرار داشته است. او نیز همچون صفاریان به صورت علنی مستندهایش در آپارات بی بی سی فارسی پخش می شده است. علاوه بر پخش «بانوی گل سرخ» از آپارات، مستند «ساز مخالف» كه درباره ممنوعیت و نوع فعالیت گروه های موسیقی زیرزمینی است نیز پخش شده است.
هادی آفریده: كارگردان و بازیگر تئاتر، مستند ساز و منتقد سینمایی
وبلاگش آخرین بار 23 شهریورماه با یادداشتی درباره روز سینمای ملی به روز شده است. هادی آفریده نیز از طیف روشنفكر بوده و علاقه خاصی به ساخته های جعفر پناهی دارد. آفریده فعالیت هایش را در حوزه تتائر آغاز كرد و به كارگردانی و بازیگری تعدادی نمایش كه برخی از آنها در جشنواره های داخلی نیز اجرا شد، مشغول بود كه جدی ترین این نمایش ها، بازی در نمایش «مریم و مردآویج» در سال 82 به كارگردانی بهزاد فراهانی پدر گلشیفته فراهانی بود.
از حدود سال 80 نیز در حوزه سینما با گذراندن كلاس های انجمن سینمای جوان وارد شد و در برنامه های خانه سینما نیز مشاركتش را آغاز كرد تا در طول این مدت، كارگردانی 3 فیلم كوتاه داستانی «نارنجی»، «سوت»، «پدر» و 9 فیلم مستند «فرزندان باغچه بان»، «زیر درختان كاج»، «مراسم صبحگاهی»، «نقل گُردآفرید»، «خاطره نی آوران»، «كودكی رنگ پریده»، «درخت فراموش شده»، «نوزود» و «كهنه سوار» را در كارنامه ثبت كند كه بخش اعظم این ساخته ها، مستندهای میراث فرهنگی و اجتماعی و همچنین سیاسی است. پیش از این برخی آثار وی از جمله خاطره نی آوران توقیف شده بود و در مجموع عمده آثار وی در ده ها جشنواره داخلی و خارجی شركت داشت و جزو آثار مورد پسند جشنواره های خارجی محسوب می شد و البته همكاری هایی نیز از سال 1381 با تلویزیون داشته است.
از آفریده نیز مستند «نقل گرد آفرید» كه با موضوعیت زندگی گردآفرید، تنها نقال زن شاهنامه ساخته شده، در آپارات به نمایش در آمده و در واقع این مستندساز و منتقد سینمایی نیز ارتباط علنی و همكاری آشكاری با این شبكه فارسی زبان داشته است. در عین حال جالب توجه است كه وی مدیر روابط عمومی انجمن صنفی فیلم كوتاه ایران بوده و همچنین از سال 87 با رادیو فرهنگ و رادیو جوان به عنوان كارشناس در حوزه های فرهنگی همكاری دارد.
محسن شهرنازدار: مستندساز و روزنامه نگار
شهرنازدار از روزنامه نگاران اصلاح طلبی است كه اطلاعات كمی درباره وی در دسترس است. وی كه بیشتر در حوزه موسیقی شناخته می شود و در این حوزه پژوهش داشته، در روزنامه های اصلاح طلب مطالبی نوشته است. اما آنچه این روزنامه نگار را راهی اوین كرده، قاعدتا نه روزنامه نگاری بوده و نه موسیقی، بلكه به نظر می رسد پخش مستندش از شبكه بی بی سی فارسی بوده است. از او نیز مستند «از خانه 37» كه مربوط به صادق هدایت است، از برنامه آپارات پخش شده، هرچند ممكن است همچون دیگر دستگیرشدگان، فعالیت های دیگری نیز داشته كه چندان به شكل شفاف در دسترس عموم نیست.
«از خانه شماره 37» ساخته مشترك سام كلانتری و محسن شهرنازدار است درباره صادق هدایت، نویسنده معاصری كه در پاریس خودكشی كرد. تصویر یا تحقیق تصویری بسیار اندكی درباره‌اش می‌توان یافت. این فیلم مجموعه‌ای است از مصاحبه با افراد مختلف به همراه پاره‌هایی از نامه‌های شخصی او كه تصویری از تولد تا مرگ این نویسنده را ترسیم می‌كند كه نخستین بار نیز در دانشكده مطالعات شرقی و آفریقایی لندن (دانشگاه سواز) به نمایش در آمد و علی الظاهر بعد از آن همچون دیگر مستندها، به آپارات بی بی سی فروخته و از این شبكه پخش شد.
كتایون شهابی: مستندساز و مدرس مستندساری
عضو هیئت مدیره انجمن تهیه كنندگان فیلم مستند و مدیر عامل موسسه رسانه بین المللی شهرزاد، جزو اشخاصی است كه علاوه بر مستندسازی، به تربیت و برگزاری دوره ها و كارگاه های آموزشی برای مستندسازان نیز پرداخته است. كتایون شهابی به نظر برخی حرفه ای تر از آن است كه درگیر چنین مسائلی شود و عده ای معتقدند فعالیت های تجاری اش بر فعالیت های هنری اش می چربد.
شهابی 44 ساله و دارای دكترای ادبیات فرانسه به عنوان مدیرعامل اولین شركت خصوصی صادرات محصولات فرهنگی سینمایی به خارج، در حوزه سینمای تجاری فعالیت های قابلی توجهی داشته كه مشاركت فیلم های ایران در بازار فیلم كن و فروش گسترده محصولات فرهنگی صوتی - تصویری به دیگر كشورها تا حدی بود كه در سال 89 به عنوان صادركننده نمونه خدمات فرهنگی، هنری، سینمایی و سمعی بصری كشور از سوی دفتر توسعه صادرات خدمات سازمان توسعه تجارت ایران انتخاب شد. حالا او نیز در ردیف متهمان پرونده مرتبطین با بی بی سی فارسی قرار دارد.
همكاری آشكار این اشخاص با بی بی سی فارسی، فروش فیلم هایشان برای پخش در برنامه آپارات بوده، هرچند احتمال این كه موارد پنهان دیگری هم بوده، وجود دارد. به هر حال با نوعی تغییر رویكرد بی بی سی فارسی، طبیعی است كه هزینه هر گونه همكاری با آن افزایش یابد، مواردی كه در سخنان وزیر ارشاد و بیانیه وزارت اطلاعات نیز مشخص است.
وزیر ارشاد: همكاران بی بی سی براندازند
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاكید كرد: معتقدم اگر كسی با شبكه‌ای مثل بی‌بی‌سی فارسی همكاری دارد، اقدامش در جهت براندازی است و معاند محسوب می‌شود.
به گزارش مهر، سیدمحمد حسینی در پاسخ به پرسش یك خبرنگار در خصوص موضع وزارتخانه متبوعش درباره دستگیری تعدادی از مستندسازان طی روزهای اخیر گفت: من با صراحت اعلام می‌كنم كه وزارت ارشاد حامی جامعه فرهنگ و هنر كشور است، ولی باید این نكته را هم مد نظر داشته باشیم كه اگر تعدادی از آنها از طریق كار هنری، مرتكب جرمی شدند، مانند دیگر افراد با آنها برخورد خواهد شد.
حسینی افزود: اگر نهادهای امنیتی سراغ فردی می‌روند، غالباً اینگونه است كه آنها جرمی داشته‌اند.
وی با اشاره به رویكرد شبكه تلویزیونی بی بی سی فارسی به حوادث ایران خطاب به خبرنگاران گفت: شما شاهد بودید كه این شبكه در جریان حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری دو سال پیش، چه نقشی را ایفا می‌كرد و انگار مقر فرماندهی اغتشاشات است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: نباید انتظار داشت ما برای چنین فردی فرش قرمز پهن كنیم اما علیرغم اینها، ما معمولاً تلاشمان را انجام می‌دهیم و بنایمان بر ارفاق است. منتهی دوستان ما هم باید مراقبت كنند كه كاری نكنند كه به نفع دشمن باشد.
وی ادامه داد: داشته‌ایم افرادی را كه قبلاً هنرمند بوده‌اند، ولی الان رسماً همكار جاهایی مثل صدای آمریكا شده‌اند. نباید توقع داشت كسی به این افراد چیزی نگوید؛ چرا كه ما فكر می‌كنیم لطمه‌ای كه بعضی از این افراد به هنرمندان، نویسندگان و خبرنگاران می‌زنند، بسیار سخت است و باید حساب آنها را از حساب خبرنگاران و هنرمندان و نویسندگان واقعی ما جدا كرد.
بیانیه وزارت اطلاعات
ماموران وزارت اطلاعات عوامل یك شبكه غیرقانونی كه در پوشش همكاری با بنگاه سخن پراكنی دولتی انگلیس موسوم به بی بی سی كه در جهت تامین نیازمندی‌های اطلاعاتی سرویس جاسوسی استعمارگر فرتوت مشغول فعالیت بودند را شناسایی و دستگیر كردند.
به گزارش مهر، با پیگیریهای مستمر، اقدامات كنترلی و جمع آوری های گسترده اطلاعاتی در داخل و خارج از كشور طی چندین ماه اخیر سربازان گمنام امام زمان (عج) عوامل یك شبكه غیرقانونی كه در پوشش همكاری با بنگاه سخن پراكنی دولتی انگلیس موسوم به بی بی سی در جهت تامین نیازمندی های اطلاعاتی سرویس جاسوسی استعمارگر فرتوت مشغول بودند و به عنوان تداركات چی سوژه تبلیغاتی برای متخصصان جنگ روانی دشمنان ایران و اسلام فعالیت می نمودند شناسایی و دستگیر كردند.
اعضای این شبكه مخفی كه تعدادی از آنها ظرف چند روز گذشته بازداشت شده اند از طریق فعالیت های زیرزمینی و غیرقانونی در قبال دریافت وجوه كلان از مجاری پنهان و با روش های پیچیده پولشویی كه معمولا مورد استفاده سرویس های جاسوسی می باشد، ماموریت های ضد ملی محوله از طرف ستاد ارتباطات پوششی و مركز عملیات روانی سرویس اطلاعاتی انگلستان موسوم به بی بی سی را دنبال می كردند. وزارت اطلاعات همچنین از تداوم تحقیقات و تحت تعقیب قرار داشتن تعدادی دیگر از مواجب بگیران بی بی سی خبر داده است.