ناصر صفاریان

۱
آن چه در جشنواره فیلم فجر امسال دیدیم، نشانه بالا آمدن سطح كیفى متوسط آثارى ست كه قرار است سال آینده بر پرده سینماهاى كشور نقش ببندد. دیگر از فیلم هاى بسیار ضعیف خبرى نیست و با فیلمى روبه رو نمى شویم كه تماشاگر را احمق فرض كند و غیرمنطقى را به اسم منطق قالب كند. هر چند همه فیلم هاى اكران را در جشنواره ندیده ایم و ضعیف ترها خارج از چارچوب جشنواره قرار دارند، ولى همین حد هم نشانه اى از فضاى كلى سینماست و مى توان برآیند كلى را درك كرد.
ضعیف ها كم تر شده و متوسط ها بیش تر. این یعنى بالا آمدن میانگین كیفى سطح سینماى ایران. چیزى كه دو سه سال است شروع شده و حالا بیش از پیش به سرانجام رسیده. اما نیمه خالى این نیمه پر این است كه تعداد آثار شاخص و فیلم هاى تأثیرگذار و تكان دهنده اى كه خاطره شود و در یاد بماند و در ذهن ثبت شود هم كاهش پیدا كرده. كم تر فیلمى مى بینیم كه شاهكار باشد و فیلمسازان شاخص هم اغلب شان در قیاس با قبل و در مقایسه با خودشان فیلم متوسط مى سازند.نمونه اش فیلم خارج از جشنواره «یك بوس كوچولو»ست و فیلم حاضر در جشنواره «به نام پدر». دو فیلم متوسط از دو كارگردانى كه پیش از این فیلم هاى خوبى ساخته اند. نتیجه اش هم كاهش فروش فیلم هاست كه دو سه سال است گریبان سینماى ایران را گرفته است. فیلم متوسط، استقبال متوسط و فروش متوسط.

۲
«گفت وگو با سایه» مهم ترین فیلم مستند ایرانى جشنواره بیست و چهارم فجر به حساب مى آید. البته این نگاهى ست مربوط به پیش از جشنواره و بر مبناى سابقه فیلمسازى كارگردان نام آشناى آن، خسرو سینایى. ولى وقتى فیلم را مى بینیم، حاصلش تعجب است و بس.«گفت وگو با سایه» از آن مستندهاى غیرجذابى ست كه نه به كار مخاطب خاص مى آید، نه به درد مخاطب عام مى خورد. موارد مطرح شده در فیلم، كوچك ترین تازگى براى مخاطب خاص ندارد و همه چیز پیش از این در كتاب هاى مربوط به موضوع آمده است. در واقع، فیلم به درد كسى مى خورد كه آن كتاب ها را نخوانده باشد و چنین كسى هم تحمل تماشاى چنین فیلمى را تا به آخر ندارد. فیلم سه شخصیت دارد كه درباره موضوع مورد بحث به تحقیق مشغول مى شوند و نه بازى خوبى دارند و نه شكل مباحثه شان جذابیت سینمایى دارد.مهم ترین مشكل فیلم، خنثى بودن آن است و ساختى كه بیش از هر چیز ملاحظه كارانه است و عارى از جسارت و جذابیت. و این از فیلمساز بزرگى كه پیش از این فیلم هاى بسیار خوبى مانند «در كوچه هاى عشق» و «عروس آتش» را ساخته و مستندساز برجسته اى ست، بعید به نظر مى رسد.به هر حال، هر فیلمساز بزرگى هم كارهاى كوچكى در كارنامه اش دارد. «گفت وگو با سایه» فیلم ضعیفى از یك فیلمساز خوب است، پس مى توان به آینده دل بست و به فیلم خوب بعدى این فیلمساز مهم.

۳
این هم از ژان دولابرویر، نویسنده فرانسوى:
واى بر آن كس كه نتواند تنها باشد.

روزنامه ایران - ۱۸ بهمن ۱۳۸۴