“خانه سیاه است- نسخه اصلی” به نمایش درمیآید
ناصر صفاریان : نمی‌دانم چرا “گلستان” تكذیب می‌كند
8 سال پیش تحقیقی را راجع به زندگی و آثار فروغ فرخ زاد آغاز كردم كه از دل این پژوهش 3 فیلم جدید راجع به زندگی فروغ بدست آمد و طی این پژوهش‌ها برای اولین بار به منابع تصویری جدیدی دست یافتیم كه یكی از آن ها ” خانه سیاه است” می‌باشد.
ناصر صفاریان - فیلم‌ساز و منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی ایسنا با اعلام خبر فوق گفت: ما مخصوصا مونتاژ این فیلم را در سال‌جاری انجام می‌دهیم كه در حقیقت چهلمین سالگرد آن است . یعنی، “خانه سیاه است” در سال 41 ساخته شده و ما به این نتیجه رسیدیم كه اگر این فیلم را در سال 81 عرضه شود مناسبت بهتر و بیش تری دارد.
وی افزود: ” خانه سیاه است” از طرف انجمن مستندسازان و سایر رای‌گیری‌های دیگری كه صورت گرفته، عنوان بهترین فیلم مستند تاریخ سینمای ایران را به خود اختصاص داده است، علاوه بر این نسخه‌ای كه به تازگی كشف شده است دارای 9 قطعه‌ی اضافی نسبت به نسخه‌ی قبلی است و طی 40 سال گذشته كسی از وجود نسخه‌ی اصلی فیلم با خبر نبوده و تنها یك نسخه وجود داشت كه دست به دست می‌چرخید و دارای كیفیت مطلوبی هم نیست.
وی ادامه داد: در سال 76 در جشنواره نیویورك فیلمی به نمایش درآمد كه دست‌اندركاران برگزاری جشنواره دریافتند این فیلم نسخه اصلی ” خانه سیاه است” بوده و با آن چه كه از این فیلم در گذشته دیده بودند متفاوت است.
ناصر صفاریان در پاسخ به سوالی مبنی بر این كه فیلم مورد نظر از طرف چه كسی به جشنواره نیویورك ارسال شده است گفت : من از این نكته بی‌اطلاعم و نسخه خانه سیاه است را در ایران پیدا كرده‌ام و دقیقا هم نمی‌دانم كه آیا همان فیلم ارسال شده به جشنواره نیویورك هست یا خیر.
وی افزود: ممكن است نسخه‌ی اصلی دیگری هم وجود داشته باشد منتهی در نسخه‌ای كه دست ما قرار دارد، قطعه‌های اضافه‌تری نسبت به نسخه اولی وجود دارد ،پس طبیعا این نسخه، اصلی است.
این منتقد سینما با اشاره به این مطلب كه ما اسم این كار را “خانه سیاه است نسخه‌ی اصلی” نام گذاشته‌ایم افزود: در ابتدای فیلم، شما نسخه اصلی فیلم را می‌بینید كه بعد از اتمام آن صاحب‌نظران معتبری همچون بهرام بیضایی، كاوه گلستان، خسرو سینائی، هوشنگ گل‌مكانی و داریوش مهرجویی در مورد آن اظهار نظر خواهند كرد و سپس نسخه سانسور شده به نمایش درمیآید كه جاهای حذف شده و تغییر یافته آن را با علامت بر روی تصویر نشان خواهیم داد.
ناصر صفاریان پیرامون تغییرات انجام شده در فیلم گفت: این تغییرات شامل 8 قطعه از صدای فروغ و یك گفتار متن از ابراهیم گلستان است كه معلوم است گلستان كلمه‌ها را تغییر داده یك بار دیگر آن ها را گفته است حال این كه چرا این اتفاق رخ داده است ما نیز به طور واقع نمی‌دانیم و هنوز به این نتیجه دست نیافته‌ایم كه آیا دلیل این امر توصیه‌ای از طرف جمعیت كمك به جذامیان كه سفارش دهنده فیلم بوده، است و یا دستوری از سوی وزارت فرهنگ و هنر وقت می‌باشد!
وی ادامه داد: همانطوری‌كه خیلی از صاحب‌نظران اعتقاد دارند”خانه سیاه است” را به دلیل تمثیلی بودن آن در مورد جامعه ایران می‌توان به كل جامعه تعمیم داد و شاید دلیل حذف قطعه‌های فروغ این باشد كه در این قسمت‌ها به طور محسوس و پررنگ راجع به سیاهی‌ها حرف زده شده است.
ناصر صفاریان در ادامه با اشاره به تكذیب وجود نسخه‌ی دوم این فیلم از سوی ابراهیم گلستان خاطرنشان كرد: در سال 76 بعد از جشنواره نیویورك جمشید اكرمی مطلبی در مجله فیلم چاپ كرد و توضیح داد كه ما نسخه جدیدی از این فیلم را پیدا كرده‌ایم كه گلستان نیز بعدها با لحن بسیار بدی به آن مطلب جواب داد و وجود نسخه دیگر را تكذیب كرد ، در حالی كه ما در این فیلم جدید، هر دو نسخه را در كنار هم نمایش خواهیم داد و این كه چرا گلستان این مساله را كتمان می‌كند مطلبی است كه من هم دقیقا نمی‌دانم.
صفاریان در پاسخ به این سوال كه آیا در تحقیقات خود خواسته‌اید از گفته‌های ابراهیم گلستان استفاده كنید یا خیر گفت: توسط چند نفر برای ایشان پیغام فرستادیم ولی او حاضر به همكاری نشد كما این كه در چند سال گذشته وی حاضر نشده است به هیچ شكلی در مورد فروغ و كارهای او حرف بزند.
وی در خصوص دلایل شروع پژوهش‌های خود در مورد فروغ گفت: از دوران كودكی علاقمند بودم تا این تحقیق را داشته باشم و دلیل بعدی كه بعدها این علاقه را پررنگتر كرد، این بود كه تحقیقات بچه‌گی و بعدها نوجوانی خودم به من ثابت كرد كه منابع موجود در مورد فروغ فرخ زاد مبهم بوده و برخی‌ها نیز حاضر نیستند راجع به برخی مسائل اظهار نظر كنند.
وی افزود: به عنوان نمونه تصویری كه امروزه در كتب موجود از فروغ ارائه می‌شود تصویر كاملی نیست و من دنبال این نكته بودم كه اگر به تصویر كاملی از وی برخورد كردم، آن را مطرح كنم.
ناصر صفاریان در پایان، پیرامون كمك‌های خانواده فروغ در این پژوهش گفت: پرویز شاپور را زمان زنده بودن چند بار دیده و با وی حرف زدم، او همیشه راجع به فروغ با احترام حرف می‌زد، كامیار هم همینطور ولی او اطلاعات زیادی نداشته و مطالبی كه در مورد مادرش می‌گوید بیش تر احساسی و حرف‌های حسی است كه بیش تر از آن چه در مورد فروغ شنیده و خوانده بیان می‌كند. خود شاپور هم چندان مایل نبود كه این قضیه را باز كند و چند باری كه با هم صحبت داشتیم خیلی سربسته حرف می‌زد و برای من همیشه در این مورد علامت سوالات بزرگی وجود داشت كه هر چه خواستم به آن نزدیك شوم، امكان‌پذیر نشد.
ایسنا - 4 خرداد 1381