چرخی که فقط برای دولت می چرخد

ناصر صفاریان

امسال هم مثل اغلب این سال ها، با آمدن دبیری جدید برای جشنواره فجر، باز چیزهایی کم و چیزهایی اضافه خواهد شد، باز مقررات تغییر خواهد کرد، و درمعاونت سینمایی متکی به مدیریت فردی، چرخ سینما باز اختراع خواهد شد.
یکی از این تغییرات، اضافه شدن بخش مستند به جشنواره است. همان بخشی که سال گذشته بنا به سلیقه دبیر سال پیش حذف شده بود. با توجه به مدیریت نادرست و افت کیفی جشنواره های «سینما حقیقت» و «فیلم کوتاه تهران» در دو سال گذشته، اضافه شدن دوباره بخش مستند و کوتاه می تواند فرصتی باشد برای حضور و دیده شدن آثار. ولی آن چه اعلام شده، فقط اضافه شدن بخش مستند است، آن هم مستند بلند بالای 70 دقیقه.
این اختراع چرخ، یکی از ویژگی هایش این است که فارغ از زمان های استاندارد جهانی، که در همه جشنواره ها، تلویزیون ها و مراکز مستند در گوشه و کنار این جهان پهناور وجود دارد، زمان مستند بلند را به جای – حداکثر– 60 دقیقه، به 70 دقیقه افزایش داده اند. مسئولان جشنواره نیازی هم به توضیح نمی بینند که این عدد 70 از کجا آمده و دلیلش چیست.
ویژگی دیگر این اختراع این است که بی نیاز به نیم نگاهی به فضای غالب سینمای مستند ایران، که اغلب فیلم ها مستند کوتاه است و بعد مستند نیمه بلند، تصمیم گرفته شده بخش مستند جشنواره فجر، فقط برای فیلم بلند باشد. این در حالی است که مستند بالای 70 دقیقه، آن قدر در زمینه تعداد نایاب و کم یاب است، که با کمی اغماض، می توان ادعا کرد در بخش خصوصی، اصلا فیلم مستند 70 دقیقه ای ساخته نمی شود. چرا که در شرایط بی حمایت و با بی مهری های فراوان نسبت به سینمای مستند، در سرزمینی که مستند سازان مهم و صاحب نامش بهترین فیلم هایشان را با سرمایه شخصی و در قالب کارگردان / تهیه کننده می سازند، کسی امکان سرمایه گذاری و ساخت چنین مستند هایی را پیدا نمی کند.
از این دو منظر، اختراع چرخ مستند جشنواره امسال سوال برانگیز جلوه می کند. ولی با رجوع به صحبت های مسئولان می توان دلیل حضور مجدد بخش مستند را دریافت. دبیر جشنواره در گفت و گوی مطبوعاتی اش، اضافه شدن این بخش را بر آمده از سه عامل معرفی کرده: پیشنهاد مدیر مرکز گسترش سینمای مستند، نظر صنوف و نظر مستندسازان. عنوان کلی «مستند سازان»، در نهایت متوجه چند فیلمساز نزدیک به مدیریت دولتی و مسئولان سینمایی است و استناد به این گروه معرفی نشده، نمی تواند دلیل موجهی باشد. اشاره به صنوف هم از پایه و اساس، جعل واقعیت است. در زمینه مستند، دو صنف در سینمای ایران وجود دارد: انجمن مستند سازان سینمای ایران و انجمن تهیه کنندگان مستند. بنده به عنوان نایب رییس انجمن مستند سازان، به صراحت اعلام می کنم در این زمینه کوچک ترین مشورتی با این دو صنف نشده و هیات مدیره هر دو صنف، نسبت به حضور بخش مستند به این شکل، معترض هستند.
می ماند نظر مدیر مرکز گسترش سینمای مستند، که با مصاحبه چند روز بعد او و اعلام این که نطفه حضور این بخش در دل یک سفر استانی و با پیشنهاد او بسته شده، ماجرا روشن می شود. در شرایطی که فیلم بالای 70 دقیقه در بخش خصوصی ساخته نمی شود، این بخش فقط برای این گشایش یافته که تعدادی فیلم دولتی به نمایش درآید و تقدیرشود. درواقع، اختراع چرخ امسال، یک اختراع درون گروهی است. چرخی که قرار است فقط برای بخش دولتی بچرخد. همین.

روزنامه شرق- 19 آذر 1390