این طرف خط

من در خانواده ای غیرسیاسی و شاید تحت تاثیر پدربزرگ کارمند محتاط، ضدسیاسی بزرگ شدم. سال های پرخون دهه شصت، خاطره خونینی برایم به جا نگذاشت و روایت هایی که بعدها خواندم و شنیدم، فقط رنگ کم رنگی در ذهنم داشت. هیچ یک از بستگان درجه یک، فعال یا سمپات سازمان مجاهدین نبود و هیچ وقت از نظر شخصی درگیر ماجراهای مجاهدین نبودم. بعدها ولی، وقتی چیزهایی درباره‌شان خواندم و دانستم، و به ویژه وقتی عملکردشان را –فارغ از ریشه یابی- دیدم، هیچ علاقه ای به آن ها در خودم نیافتم و با رفتن خواننده مهم و ماندگاری مثل مرضیه به سمت شان، خیلی هم در همان سن و سالی که خیلی هم نبود غصه خوردم.

حالا فیلم جدید کارگردان توانایی که به شخصه هم دوستش دارم، دست گذاشته روی موضوع مجاهدین دهه شصت. فیلم همه چیزش از نظر ساختار خوب است و خوب کنار هم چیده شده، به خصوص بازی بسیار خوب هادی حجازی فر. این که فیلم، متعادل ترین روایت جمهوری اسلامی از مجاهدین است و تلاش فیلم ساز در روایت نزدیک به انصاف را نمی توان و نباید انکار کرد. ولی خب این هم انکار نشدنی ست که کارگردان برای گفتن قصه اش کنار یک طرف ایستاده و دارد ماجرا را برای مان تعریف می کند.

این بار برخلاف دو تجربه قبلی مهدویان، مستندنمایی به بازسازی رسیده و قصه ای که این جا می بینیم، به خصوص با انتخاب و حضور بازی گران شناخته شده، ادعای مستند بودن تصویری از جنس دو تجربه قبلی را ندارد. ولی وقتی ساختار بر فضاسازی مبتنی بر بازسازی و درآوردن فضای مشابه دهه شصت بنا می شود، آن وقت فیلم از فضای سینمای متداول داستانی فاصله می گیرد و فرق می کند مثلا با «سیانور» که فقط یک «فیلم» است. به همین خاطر، کجا ایستادن فیلم ساز، مهم ترین بخش ماجرا می شود.

خیلی سال پیش، فکر می کنم سال هفتادوچهار یا هفتادوپنج، مصاحبه مفصلی داشتم با ابراهیم حاتمی کیا در روزنامه سلام. آن موقع حاتمی کیا در توضیح این که چرا فیلم جنگی نمی سازد، گفت که نمی داند آن طرف خاکریز چه خبر است و از منطق و از موقعیت سرباز عراقی آن طرف خط آگاهی ندارد و او را خوب نمی شناسد.

حالا در مهلکه خون باری که هر دوطرف با هرچه نیرو و هرچه توان، به قصد نابودی مطلق، بسیار از هم کشتند، «ماجرای نیم روز» روایت یک طرف ماجرا از جنگی به هر حال دوطرفه است. منطق درام و شخصیت پردازی است البته و در ساختار اثر (با اما و اگرهای مشکلات فیلم نامه ای البته)، همه چیز درست است. ولی... کاش نوع روایت به گونه ای بود که آن طرفی ها هم حرف شان در فیلم بود. بعد از این همه سال فکر نمی کنم خطری برای نظام سی و چندساله داشته باشد...

 ناصر صفاریان

شانزده/ بهمن/ نودوپنج